Travma Nedir?

Bireye ruhsal, bedensel ve davranışsal olarak zarar veren baş edilmesi zor deneyimlerdir. Travma düzeyinde yaşanan olaylar çocuğun kendine ve geleceğe karşı temel güven duygusunu zedelemektedir. Basit bir örnek verecek olursak; Anne çocuğunu sabah okula bırakacaktır. Fakat çocuk ilk defa yeni bir ortama girdiği için annesinden ayrılmak istememekte ve annesine ağlayarak, bağırarak, ona vurarak tepkisini belli etmektedir. Bir yandan da anne işine geç kalmakta ve bunun için acele etmektedir. Okulun kapısında çocuğunu ağlayarak öğretmenine teslim edip işine gitmek için oradan ayrılmaktadır. Örnekte ki durum çocukta güven duygusunu zedelemekte aynı zamanda ileride oluşabilecek travmatik olayların başlangıcı niteliğindedir.

Travmada Görülen Bazı Tepkiler: Duygusal, fiziksel ve davranışsal tepkilerdir.

Çocuklarda Duygusal tepkiler

Çocuklar duygusal tepkilerinifarklı şekiller de yansıtabilir. Bazı çocuklar oldukça hırçın, öfkeli, kontrol edilemeyen ve duygu durumu değişkenlik gösterirken, bazı çocuklarda ise üzüntülü, duygularını ve kendini ifade etmekte zorlanma şeklinde görülmektedir. Yaşadıkları olaylardan dolayı çocuklar korku, umutsuzluk, çaresizlik, endişe, kaygı, suçluluk, öfke gibi duygular hissedebilirler. Bir örnek ile açıklamak gerekirse, uygun yaşlara geldiğinde tuvalet eğitimi alacak olan bir çocuk için bu durum yeterince zor ve büyük bir değişimdir. Değişim çocuk için travma niteliğinde olabilir. Bu süreçte çocukların karşılaşacağı değişimler çocuğu hırçın, öfkeli duygular içine sokabildiği gibi endişeli ve umutsuz duygular içine de sokabilir. Ayrıca tuvalet eğitimi süreci eğitimi verecek kişinin davranışlarına göre de şekillenir.

 Travmada Görülen Fiziksel tepkiler

Çocuğun bedeni travma karşısında fiziksel tepkiler verebilmektedir. Bunlar;  mide bulantısı, yorgunluk hali, iştahsızlık, baş dönmesi, çarpıntı, titreme, karın ağrısı şeklinde görülebilmektedir. Örneğin; Yemek yemek konusunda çok fazla ayrım yapan bir çocuğun istemediği yahut sevmediği bir yemeği yemeye zorlanması sonucunda çocuk öğürme, karın ağrısı gibi fiziksel davranışlar sergileyebilir. Bu davranışlar sürekli bir hal alabilir. Aynı zamanda o yemeğe karşı davranışsal tepkilerde gösterebilir.

Travma Sonrası Davranışsal Tepkiler

Bireyin bir durum karşısında gerçekleştirdiği davranışlara davranışsal tepkiler denmektedir. Travmaya bağlı olarak görülen davranışsal tepkiler, altına kaçırma, parmak emme, konuşmama, ebeveynine aşırı bağlanma şeklinde görülürken aynı zamanda okulun kurallarına uymama, söz dinlememe, kâbus görme, nedensiz ağlama, sosyal ortamdan uzaklaşma, duygularını ifade edememe, konuşmama, dağınıklık, şeklinde görülebilen tepkilerdir.  

Aileler çocuklarında böyle travmatik durumlar ile karşılaştığında genellikle çocuğun durumunun daha kötü olacağını düşünerek travmanın nedeni hakkında konuşmak istemez, önemli değilmiş gibi davranırlar. Bu durumda çocuklar kendi kafasında olayları kurgular, senaryolar üretir ve belirsizlikler oluşturur. Belirsizliklerin sonucunda çocuğun güven duygusu zedelenebilir. Bu gibi durumlarda çocuğun yaşına uygun bir şekilde ayrıntılı açıklamalar yapıp çocukla konuşmak, onların ne düşündüğünü ve ne hissettiğini öğrenmek önemlidir. Bu sayede doğru olmayan senaryoları değiştirebilir fiziksel temasta bulunarak ona sevginizi hissettirebilirsiniz. Bu sayede çocukların travmalarını ebeveyn desteği ile çözebilirsiniz. Fakat travma deneyimi sonrasında çocuğun korkularında, endişelerinde bir azalma yerine artma söz konusu ise mutlaka bir çocuk ruh sağlığı uzmanından profesyonel destek alınmalıdır.

Kaynaklar

Çam, O., Büyükbayram, A. , Travma Sonrasında  Ruh Sağlığı Ve Hastalıkları Hemşireliği   Yaklaşımı, Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi,  2016;19:3

Erol, N., Öner, Ö,. Travmaya Psikolojik Tepkiler Ve Bunlara Yaklaşım, Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Türk Psikologlar Derneği, 1999

Öztürk, M. (2007). Çocuk Psikiyatrisi, Uçurtma Yayınları; İstanbul

https://bupampsi.boun.edu.tr/travmanin-etkileri-ve-travmayla-basa-cikma

http://www.dbe.com.tr/Yetiskinveaile/tr/psikolojik-travma-ve-emdr/cocuk-ve-genclerde-travma/

http://www.bilted.com/kizilay/bilgi/travma